Ὁ Γιῶργος Σεφέρης εἶχε πεῖ κάποτε : Ἂν σβήσουμε ἕνα κομμάτι ἀπὸ τὸ παρελθόν, εἶναι σὰν νὰ σβήνουμε καὶ ἕνα κομμάτι ἀπὸ τὸ μέλλον. Πάντοτε ἴσχυε, ἀλλὰ στὴν ἐποχή μας ἀκόμη περισσότερο : ἡ γνώση τῆς Ἱστορίας εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ νὰ σταθεῖ ἕνας ἄνθρωπος σήμερα. Ἱστορία σημαίνει γνώση. Χωρίς τὴν γνώση τοῦ παρελθόντος οὔτε τὸ παρὸν μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε, ἀλλά οὔτε καὶ τὸ μέλλον νὰ προβλέψουμε. Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν μαθημάτων μας γίνεται προσπάθεια νά νιώσει τό παιδί τόν παλμό τῶν σημαντικοτέρων γεγονότων – κατορθωμάτων τοῦ παρελθόντος. Τό ἔχει ἀνάγκη τό παιδί· νά γνωρίσει καί νά ἐμβαθύνει στά πραγματικά περιστατικά, νά ἀνακαλύψει τά δρῶντα πρόσωπα πού κίνησαν τούς ἱμάντες τῆς ἱστορίας καί νά ἐξαγάγει θετικά συμπεράσματα γιά τά τότε ἀλλά καί γιά τά σημερινά δεδομένα. Μέ αὐτόν τόν τρόπο ἡ ἱστορία παύει νά εἶναι κάτι τό ἀνιαρό, γίνεται κάτι τό συναρπαστικό, πηγή ἔμπνευσης γιά τό σύγχρονο πολύστροφο παιδί.

Συγκεκριμένα :

Κάνουμε εὐρεῖα χρήση τοῦ χάρτη τῆς ἐποχῆς τοῦ ἱστορικοῦ γεγονότος καθώς καί φωτογραφικό ὑλικό τῆς συγκεκριμένης περιοχῆς, ὅπως αὐτή εἶναι σήμερα. Ὁ μαθητής πρέπει νά ἀποκτήσει τήν καλύτερη δυνατή αἴσθηση τοῦ χώρου, ὅπου ἔλαβε χώρα τό γεγονός τότε ἀλλά και τό πῶς εἶναι τώρα. Ἀκολουθεῖ ἡ ἀφήγηση τῶν γεγονότων ἀπό βιβλίο ἔγκριτου ἱστορικοῦ, ἡ ὁποία συνοδεύεται ἀπό κατάλληλη μουσική ἐπένδυση. Στοχεύουμε στήν δημιουργία γενναίου φρονήματος πού εἶναι ἡ βάση ὅλων καί ἡ ἱστορία ἡ ἑλληνική παρέχει ἄφθονες εὐκαιρίες νά τό ἐπιτύχουμε αὐτό.

Παράδειγμα.

Τήν τετάρτη καί μοιραία ἡμέρα ὁ Ξέρξης ἄρχισε τήν ἐπίθεση γύρω στίς 10 μέ 11 τό πρωί, ὅπως τοῦ εἶχε ὑποδείξει ὁ Ἐφιάλτης. Ὁ Λεωνίδας, γνωρίζοντας πώς οἱ Ἕλληνες τούτη τή φορά κάνουν τήν ἐπί θανάτῳ ἔξοδον, προώθησε τή μικρή του δύναμη στό πλατύτερο σημεῖο τοῦ στενοῦ, ἀκόμη πιό μπροστά ἀπό τίς θέσεις, ὅπου εἶχε πολεμήσει τίς προηγούμενες ἡμέρες, σάν νά ἔδειχνε πώς ὑποτιμᾷ τήν ἀριθμητική ὑπεροχή τοῦ ἀντιπάλου. Οἱ ἐπιθέσεις τῶν Περσῶν ἀποκρούσθηκαν· ἄρχισαν νά ὑποχωροῦν ἀλλ΄οἱ ἀξιωματικοί πίσω μέ μαστίγια τούς κτυποῦσαν γιά νά προχωροῦν. Κάποιοι ἔπεσαν στή θάλασσα καί πνίγηκαν, ἄλλοι ποδοπατήθηκαν ἀπό τούς δικούς τους. Οἱ Ἕλληνες προσπαθοῦσαν νά τούς προξενήσουν ὅσο γίνεται μεγαλύτερη φθορά, προτοῦ κατέλθουν ἀπό τήν Ἀνόπαια ἀτραπό οἱ στρατιῶτες τοῦ Ὑδάρνη καί τούς κτυπήσουν πισώπλατα.

Ὅσα δόρατα εἶχαν, ἔσπασαν καί μάχονταν μέ τά ξίφη. Εἶχαν πιά ἔλθει σέ μάχη σῶμα μέ σῶμα, ἐκ τοῦ συστάδην. Τότε σκοτώθηκε ὁ Λεωνίδας, ἀνήρ γενόμενος ἄριστος (Ἡρόδ. 7, 224) καί ἄλλοι διακεκριμένοι Σπαρτιᾶτες. Ὁ Ἡρόδοτος γράφει πώς ἔχει τά ὀνόματα τῶν Τριακοσίων ἀλλά δέν τά καταγράφει. Οὔτε καί ὁ Παυσανίας. Ἔπεσαν ἀκόμη δύο ἑτεροθαλεῖς ἀδελφοί τοῦ Ξέρξη καί ἕνας ἀδελφός τοῦ Δαρείου. Γύρω ἀπό τό σῶμα τοῦ Λεωνίδα ἔγινε ὁμηρική μάχη. Τέσσερις φορές οἱ Ἕλληνες ἀπώθησαν τούς Πέρσες κι ἔτσι ἔσωσαν τό κορμί τοῦ σκοτωμένου βασιλιᾶ. Ὅταν ὅμως ἐμφανίστηκε στά νῶτα τους ὁ στρατός τοῦ Ὑδάρνη, ἄλλαξαν τακτική. Ἐπέστρεψαν στό πιό στενό σημεῖο, πίσω ἀπό τό τεῖχος, πάντες ἀλέες (= ὅλοι μαζί), ἐκτός ἀπό τούς Θηβαίους. Στό σημεῖο αὐτό ὑπάρχει ἕνας λοφίσκος (κολωνός τις) πού ἦταν ἡ ἔσχατη γραμμή τῆς ἄμυνάς τους. Ἐδῶ, κυκλωμένοι ἀπό παντοῦ, πολέμησαν μέ τά ξίφη ὅσοι τά εἶχαν, μέ τά δόντια ὅσοι δέν τά εἶχαν καί ἔπεσαν ὅλοι νεκροί γύρω ἀπό τό νεκρό ἀρχηγό τους. Οἱ Πέρσες, κατά τόν Διόδωρο, δέν θέλησαν νά συγκρουστοῦν μαζί τους σῶμα μέ σῶμα. Τούς κύκλωσαν ἀπό τά πλάγια καί τούς ἀποτελείωσαν μέ τά ἀκόντια καί τά βέλη τους (τοξεύοντες καί ἀκοντίζοντες ἅπαντας ἀπέκτειναν – ΙΑ΄10, 4).

[Σαράντος Καργάκος, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ, ἐκδ. GUTENBERG]