Ο ΛΕΩΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΕΩΣ

Ο ΛΕΩΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΕΩΣ

Ένα απ’ τα σημαντικά μνημεία της Αμφίπολης που διασώθηκαν και το μοναδικό που αναστηλώθηκε*κοντά στην παλιά θέση του είναι το μαρμάρινο λιοντάρι της. Έχει ύψος 5,30 μ. και εικονίζεται καθιστό στα πίσω πόδια, κοιτάζοντας περήφανο, επιβλητικό  κι ακίνητο, ίσια πάνω απ’τα θολά νερά κατά τη βουβή πόλη. Απ’ το μισάνοιχτο του στόμα σαν να βγαίνει ακατάπαυστα ένας βρυχηθμός βαθύς κι απόκοσμος, σκοτεινό προμήνυμα του αινιγματικού σκοπού του,που ανακατώνεται παράξενα συνταιριασμένος με το ασίγαστο μουρμούρισμα του δοξασμένου ποταμού. Η ιστορία της ανακάλυψης του μνημείου αυτού είναι μικρή μα ενδιαφέρουσα.

Αρχίζει όπως όλες σχεδόν  οι ιστορίες για τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της ελληνικής γης, που βρίσκονται τυχαία και προσπαθούν να τους φυγαδεύσουν οι ξένοι στην πατρίδα τους.

Πρώτη φορά έγινε γνωστή η ύπαρξη του ευρήματος στην Αθήνα από μια αναφορά της 7ης μεραρχίας του ελληνικού στρατού το 1912.Η αναφορά μιλούσε για μεγάλα μαρμάρινα κομμάτια, σκορπισμένα στη δεξιά όχθη του Στρυμόνα κοντά στην Αμφίπολη, που προέρχονταν πιθανόν από αρχαίο μνημείο με παράσταση ζώου σε υπερφυσικό  μέγεθος.

Κατά τον μήνα Αύγουστο 1916, Άγγλοι στρατιώτες της 8ης ταξιαρχίας της 27ης μεραρχίας του 16ου αγγλικού σώματος στρατού, που κατασκεύαζαν οχυρωματικά έργα στην γέφυρα της Αμφίπολης, βρήκαν τα μαρμάρινα αυτά κομμάτια του λιονταριού και προσπάθησαν να τα μεταφέρουν ως την θάλασσα για να τα φυγαδεύσουν στην Αγγλία. Μα η απόπειρα  τους ματαιώθηκε από τους Βούλγαρους ,που μόλις είχαν καταλάβει το Παγγαίο, και άρχισαν να τους βομβαρδίζουν με τα πυροβόλα τους. Πότε ακριβώς στήθηκε το μνημείο, από ποιον και με ποιο σκοπό, δεν ξέρουμε. Κατά τον καθηγητή Αρβανιτόπουλο, στήθηκε από τον Άγνωνα με υπόδειξη του φίλου του Περικλή, για να θυμίζει τους 10.000 νεκρούς που έπεσαν στην μάχη της Δραβήσκου για το μεγαλείο της Αθήνας. Είναι δηλαδή επιτύμβιο “πολυάνδρειον”, όπως και το λιοντάρι της Χαιρώνειας, και πρέπει να έγινε μαζί με τα “Αγνώνεια οικοδομήματα” μόλις χτίστηκε η Αμφίπολη.

Μερικοί πιστεύουν πως πρόκειται για το μνημείο του Βρασίδα, μα για αυτό ξέρουμε από θετική μαρτυρία του Θουκιδίδη πως είχε στηθεί μπροστά αγορά της Αμφίπολης και είναι δύσκολο να εξηγήσουμε πως βρέθηκαν στη δεξιά μεριά του ποταμού τα βαριά κομμάτια του.
Άλλοι, όπως ο αρχαιολόγος Λαζαρίδης,υποθέτουν ότι είναι ταφικό έργο του τέλους του 4ου αιώνα π.Χ. και ιδρύθηκε προς τιμήν του Ναυάρχου του Μ.Αλεξάνδρου Λεωσθένους απ’τη Μυτιλήνη

Σύμφωνα με τον Roger, το λιοντάρι προέρχεται από το μαυσωλείο του Νεάρχου, Αμφιπολίτη στρατηγού του Μ.Αλεξάνδρου, ενώ κατά τον Bronner, στήθηκε για τον Αμφιπολίτη Λαομέδοντα, γιο του Λαρίχου, στρατηγό και φίλο του Μ.Αλεξάνδρου. Έχουμε την γνώμη πως κάθε μια απ’ τις εκδοχές θα μπορούσε ίσως να σταθεί αν το μνημείο βρισκόταν σε κάποια θέση περίβλεπτη και όχι σε τόπο χαμηλό και αθέατο, έστω κι αν συνηγορεί γι’ αυτόν η ύπαρξη εκεί της γέφυρας. Πρέπει να παραδεχτούμε, λοιπόν, πως το λιοντάρι συνδέεται στο μέρος αυτό με κάποια μάχη πολύνεκρη ή το θάνατο σημαντικού προσώπου. Μια τέτοια μάχη είναι πιθανό να έγινε ανάμεσα στους Αμφιπολίτες και στο Φίλιππο Β’ όταν πολιορκούσε την Αμφίπολη(356 π.Χ.). Έτσι το πρόσωπο του λιονταριού, που υπήρξε ανέκαθεν ιερό σύμβολο των Μακεδόνων ,θα ήταν στραμμένο ασφαλώς κατά την πόλη, αντίθετα αν ήταν το μνημείο αμφιπολίτικο,θα κοίταζε απ’ την πόλη προς τα πέρα,εκφράζοντας έτσι πληρέστερα το σκοπό και το μεγαλείο της.

Μα, όπως είπαμε, όλα αυτά είναι υποθέσεις και όσο δύσκολο είναι να καθορίσουμε την αιτία που φιλοτεχνήθηκε, άλλο τόσο το χρόνο της καταστροφής του.

Το πιθανότερο φαίνεται πως το μνημείο, όντας παρόχθιο, έπεσε εξαιτίας διάβρωσης της βάσης του ή από σεισμό, φυλάγοντας ζηλότυπα το μυστικό του, ένα μυστικό που γεμίζει απορίες τους ερευνητές, όπως τον αρχαίο ποιητή στο παρακάτω επίγραμμα, που σώθηκε κι αυτό κομματιασμένο:

«Εἰπέ, λέων, φθιμένοιο τίνος τάφον ἀμφιβέβηκας, βουφάγε; τίς τᾶς σᾶς ἄξιος ἦν ἀρετᾶς;
                                  …………………………………………………
 οὐχὶ μάταν ἕστακα, φέρω δέ τι σύμβολον ἀλκᾶς ἀνέρος· ἦν γὰρ δὴ δυσμενέεσσι λέων.» 

(«Λιοντάρι ταυροφάγο,πες σε τίνος τάφο απάνω είσαι;Ποιος ήταν άξιος για την δική σου χάρη;
                  …………………………………………………………………
Όχι,δεν στέκω μάταια,μα για την αντρειοσύνη αυτού,που στάθηκε μπρος στους εχθρούς λιοντάρι».)
                                   Μεταφραστής:Γ.Καφταντζής

Σημ.*Οι προεργασίες για την αναστήλωση άρχισαν το 1939 με συνεργασία του Γάλλου αρχαιολόγου Ζακ Ροζέ και του καθηγητή της Αμερικάνικης σχολής κλασικών σπουδών Αθηνών Όσκαρ Μπρονήρ. Το 1937 βρέθηκε με ανασκαφές το βάθρο του μνημείου, που ήταν μεγαλύτερο και διαφορετικό από το σημερινό, με πρόσοψη στολισμένη από δυο κίονες και καταλήγοντας σε πυραμοειδή κορυφή. Τα έξοδα καλύφτηκαν από εισφορές, τη δε συμπλήρωση και συγκόλληση του μνημείου έκανε ο γλύπτης Ανδρέας Παναγιωτάκης.

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ

Πληροφορίες από το βιβλίο του Γ.Καφταντζή “Ιστορία της πόλεως των Σερρών και της περιφέρειας της”.Εκδόσεις Μαλλιάρης παιδεία.
Επιμέλεια:visaltis.net