ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ

Ὁ παιδευτικὸς ρόλος τῶν Ἑλλήνων μέσα στὴν ἱστορία τῆς ἀγωγῆς στάθηκε μία ἀπὸ τὶς κυριότερες αἰτίες τοῦ κοσμοϊστορικοῦ τους ἔργου. Οἱ Ἕλληνες ἔγιναν ὁ λαὸς μορφωτὴς τῆς ἀνθρωπότητας, γιατί εἶναι οἱ πραγματικοὶ δημιουργοί της παιδείας.

 Ὅλοι οἱ λαοὶ ἔχουν ἐκπαίδευση, οἱ Ἕλληνες παιδεία. Οἱ προφῆτες τοῦ Ἰσραὴλ στέκονται σίγουρα στὴν πρώτη γραμμὴ ἀνάμεσα στοὺς παιδαγωγοὺς τοῦ ἀνθρώπινου γένους, ἀλλὰ ἡ ἀγωγή τους δὲν ἦταν παιδεία μὲ τὴν ἑλληνικὴ ἔννοια. Ὅταν ὁ Ἕλληνας λέει παιδεία, ἐννοεῖ κάτι ἄλλο ἀπὸ τοὺς ὑπόλοιπους λαούς, δηλαδὴ ἀκριβῶς αὐτὸ ποὺ ἡ γερμανικὴ γλώσσα δήλωσε μὲ μία λέξη ποὺ ἔνιωσε πολὺ ἑλληνικά, τὴ λέξη Bildung (διαμόρφωση – πλάσιμο).

 Οἱ ἄλλοι λαοὶ ἔλεγαν στοὺς γιούς τους: Ὀφείλεις νὰ κάνεις! ἢ ὀφείλεις νὰ μὴν κάνεις! Καὶ τοὺς ἀσκοῦσαν στὶς τέχνες τοῦ πολέμου καὶ τῆς εἰρήνης. Οἱ Ἕλληνες, ὡς γνήσιοι καλλιτέχνες – φιλόσοφοι, στὴν ἀγωγή τους ξεκινοῦσαν ἀπὸ μία «εἰκόνα», μία «ἰδέα» τοῦ ἀνθρώπου, ἀπὸ τὴ βαθύτερη θεώρηση τῆς ψυχοσωματικῆς του τελειότητας (ἀρετή), ὅπως οἱ γλύπτες τους ἔπλαθαν στὴν πιὸ τέλεια μορφὴ τὴν ἄμορφη πέτρα.

 Μέσα στὸ νοῦ τοῦ Ἕλληνα παιδαγωγοῦ περνοῦν πάντα μετέωρες οἱ εἰκόνες τοῦ χτίζω, τοῦ πλάθω καὶ σχηματίζω, τῆς ἁρμονίας καὶ τοῦ ρυθμοῦ. Βλέπει μπροστά του τὸν ἄνθρωπο σὰν ἕνα σύνολο, καὶ κάθε μάθηση καὶ ἐνέργεια πάντα καὶ μόνο στὴ σχέση του καὶ τὴν ἐπίδρασή του πρὸς αὐτὸ τὸ σύνολο. Ξεκινᾶ ἀπὸ τὸν κανόνα τοῦ ἀνθρώπου καὶ μάλιστα ἀπὸ ἕναν ἐποπτικὰ παρόντα κανόνα, ἄρα ἀπὸ ἕνα οὐσιαστικὸ πρότυπο. Αὐτὸν τὸν «τύπο» ἀποτυπώνει τὸ ἄτομο. Τὸ διαμορφωμένο ἄτομο ὁδηγεῖται ἔτσι συνειδητὰ σὲ μία συγχώνευση τῆς ἰδιαίτερής του φύσης μὲ τὴ γενικὴ μορφὴ τοῦ ἀνθρώπου.

 Ὁ σύγχρονος κόσμος ἀρχίζει γιὰ μᾶς μὲ τοὺς Ἕλληνες, γιατί δημιούργησαν τὸν ἄνθρωπο – ἄτομο. Αὐτὴ ἡ πρόταση , ποὺ ἔχει γίνει γενικὴ ἱστορική μας συνείδηση, ἀποτελεῖ τὴν ἀναγκαία προϋπόθεση γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὴ σημασία τοῦ Ἑλληνισμοῦ στὴ ἱστορία τῆς ἀγωγῆς. Τὸ πρόβλημα τῆς ἀγωγῆς, θεωρημένο κοινωνιολογικά, γεννιέται γιὰ πρώτη φορὰ κατὰ τὴν ἱστορικὴ στιγμὴ ποὺ ὁ πολιτικὰ καὶ θρησκευτικὰ δέσμιος ἄνθρωπος ἀφυπνίζεται ὡς ὁλοκληρωμένο ἄτομο, καὶ ζεῖ συνειδητὰ τὸ Ἐγὼ του ἀπέναντι σὲ καθετὶ ἄλλο μὴ – Ἐγώ. Αὐτὴν τὴ στιγμή, τὴν ἰδιαίτερη ἑλληνικὴ ἱστορικὴ στιγμή, γεννιέται ἡ πιὸ ρωμαλέα νέα ἀγωγή. Τὸ ἀποδεσμευμένο Ἐγὼ μεταμορφώνεται συνειδητὰ σὲ ἕνα κανόνα – πρότυπο τοῦ ἀνθρώπου.

Werner Jaeger

Μετάφραση Δέσποινα Καρπούζα