Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἶναι ἡ ἔκφραση καὶ ἡ ἀποτύπωση μέσα στὸ χρόνο ἑνὸς λαοῦ, τοῦ ἑλληνικοῦ. Οἱ Ἕλληνες διέσωσαν μία παράδοση ποὺ ἔχει τὰ θεμέλιά της σὲ μία πνευματικὴ ὁροσειρὰ : τὴν κρητικομυκηναϊκὴ κληρονομιὰ καὶ τὴν ἡρωικὴ ἠθική, τὴ ἀρχαϊκὴ πόλη καὶ τὸ κλασσικὸ θαῦμα, τὴν φιλοσοφία καὶ τὴν τραγωδία, τὴν μακεδονικὴ ἐκτίναξη καὶ τὴν ἀλεξανδρινὴ ἄνθηση, τὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ τὴν βυζαντινὴ ἀναγέννηση, τὸ δημοτικὸ τραγούδι καὶ τὸ κλέφτικο, ἀλλὰ καὶ τὸ νεοελληνικὸ ἔπος. Ἀδιάψευστος μάρτυς τῆς μακραίωνης αὐτῆς καὶ μεγαλειώδους πορείας ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα τροφοδότησε καὶ συνεχίζει νὰ τροφοδοτεῖ τὸν οἰκουμενικὸ πολιτισμὸ μὲ ὅλες ἐκεῖνες τὶς λέξεις – ἔννοιες ποὺ συντελοῦν σ΄αὐτὸ ποὺ λέμε Πολιτισμό.
Ἡ θεωρία (theory) καὶ ἡ ἐμπειρικὴ (empirical) ἢ πρακτικὴ (practical) γνώση, τὸ σύστημα (system) καὶ ἡ μέθοδος (method), ἡ λογικὴ (logics) καὶ ἡ ὀργάνωση (organization), ἡ ὑπόθεση (hypothesis), τὰ κριτήρια (criteria) καὶ οἱ κατηγορίες (category), ἡ ἀνάλυση (analysis) καὶ ἡ σύνθεση (synthesis), οἱ ἰδέες (idea), οἱ θέσεις (thesis) καὶ τὰ θέματα (theme), ἡ κρίση (crisis) καὶ τὰ προβλήματα (problem), ἡ τεχνολογία (tecnology) καὶ ἡ μηχανὴ (machine), ὁ τύπος (type) καὶ ἡ ἀναλογία (analogy), ἡ φάση (phase) καὶ τὸ πρόγραμμα (programme), ἡ σφαίρα (sphere) καὶ ἡ ἀτμόσφαιρα (atmosphere), ἡ διάγνωση (diagnosis), τὰ συμπτώματα (symptom) καὶ ἡ θεραπεία (therapy), ὁ ἐνθουσιασμὸς (enthusiasm), τὸ μυστήριο (mystery) καὶ ἡ μαγεία (magics), ἡ συμμετρία (symmetry) καὶ ὁ ρυθμὸς (rythm), ἡ περίοδος (period) καὶ ἡ ἐποχὴ (epoch), ὁ τόνος (tone) καὶ ἡ μελωδία (melody), ἡ δημοκρατία (democracy), ἡ πολιτικὴ (policy) καὶ ὁ διάλογος (dialogue), ἡ ἐνέργεια (energy) καὶ τὸ πάθος (pathos), ἡ ποίηση (poetry), τὸ θέατρο (theatre) καὶ τὸ δράμα (drama), ἡ οἰκονομία (economy), τὰ μαθηματικὰ (mathematics) καὶ ἡ ἀριθμητικὴ (arithmetics), ἡ συμφωνία (symphony), ἡ μουσικὴ (music) καὶ ἡ ὀρχήστρα (orchestra), τὸ σχολεῖο (school), ὁ μύθος (myth), ἡ ἱστορία (history)…εἶναι μερικὲς ἀπὸ τὶς λέξεις – κλειδιά, μὲ τὶς ὁποῖες ἄρδευσε ἡ ἑλληνικὴ τὶς εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες καὶ ἀπετέλεσαν καὶ ἀποτελοῦν τὴν βάση τῆς εὐρωπαϊκῆς καὶ δυτικῆς γενικότερα σκέψεως. Διότι, ὡς γνωστόν, γλῶσσα = σκέψη. Πλούσια γλῶσσα = πλούσια σκέψη.
Ἑλληνικὴ γλῶσσα ἑνιαία
Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαυσε ποτὲ νὰ ὁμιλεῖται καὶ νὰ γράφεται τὴν Ἑλλάδα τουλάχιστον ἐδῶ καὶ 4.000 (προφορική παράδοση) καὶ 3.500 (γραπτή παράδοση) χρόνια ἀντίστοιχα∙ χαρακτηρίζεται ἀπὸ μία μακραίωνη καὶ ἀδιάσπαστη ἐξελικτικὴ συνέχεια : ἀρχαία, μεσαιωνικὴ καὶ νέα ἑλληνικὴ ἀποτελοῦν ἁπλῶς φάσεις – τομὲς τῆς ἑνιαίας ἑλληνικῆς γλώσσας. Αὐτὸ εἶναι εὔκολο νὰ τὸ συνειδητοποιήσει κανεὶς μὲ πολλοὺς τρόπους. Δειγματικὰ ἀναφέρουμε δύο :
Α. Πολλὲς ὁμηρικὲς λέξεις χρησιμοποιοῦνται καὶ σήμερα ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες αὐτούσιες. Μερικὰ παραδείγματα : θάλασσα, οὐρανός, γῆ, ψυχή, ἥρωας, λαός, ἔριδα, σκῆπτρο, βουλή, δάκρυα, θεός, θεὰ καὶ πάμπολλες ἄλλες.
Ὅλες σχεδὸν οἱ ὑπόλοιπες ὁμηρικὲς λέξεις ἔχουν διασωθεῖ καὶ χρησιμοποιοῦνται σήμερα στὴν παραγωγὴ τῶν λέξεων καὶ κυρίως στὰ σύνθετα : Μπορεῖ σήμερα οἱ Ἕλληνες νὰ λένε νερὸ καὶ ὄχι ὕδωρ, ἀλλὰ τὰ σύνθετα καὶ τὰ παράγωγα σχηματίζονται μὲ τὴν ἀρχαία λέξη (ὕδωρ) : ὕδρευση, ὑδραγωγεῖο, ὑδροφόρος, ἀφυδάτωση, ὑδρωπικία, ὑδρογόνο, ὑδραυλικὸς καὶ ἄλλα.
Β. Τὸ ὁμηρικὸ ρῆμα ἀλέξω (προστατεύω, ἀποτρέπω, ἀπομακρύνω) δὲν χρησιμοποιεῖται σήμερα στὴ νέα ἑλληνική, ὑπάρχει ὅμως τὸ ἀλεξικέραυνο, τὸ ἀλεξίσφαιρο, τὸ ἀλεξίπτωτο καὶ βεβαίως ὁ Ἀλέξανδρος!
Εἰς ἐπίρρωση τῶν ἀνωτέρω ἐπισημαίνει καὶ ὁ ἐπιφανὴς ἑλληνιστής, Σκωτσέζος Robert Browning[i] (1914 – 1997) : «δὲν εἶναι ὑπερβολικὸ νὰ τονίσουμε πάρα πολὺ τὸ γεγονὸς ὅτι τὰ Ἑλληνικὰ δὲν εἶναι ἁπλῶς μία σειρὰ ἀπὸ ξεχωριστὲς γλῶσσες, ἀλλὰ μία γλῶσσα. Ἂν κάποιος θέλει νὰ μάθει Ἑλληνικὰ δὲν ἔχει ἰδιαίτερη σημασία, ἂν θὰ ἀρχίσει ἀπὸ τὸν Ὅμηρο, τὸν Πλάτωνα, τὴν Καινὴ Διαθήκη, τὸ ἔπος τοῦ Διγενῆ Ἀκρίτη ἢ τὸν Καζαντζάκη. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ ὁ σπουδαστὴς ἔχει γερὲς βάσεις σὲ μία φάση τῆς γλώσσας, ἡ προσπάθεια ποὺ ἀπαιτεῖται, γιὰ νὰ καταπιαστεῖ μὲ παλιότερους ἢ μεταγενέστερους γλωσσικοὺς σταθμοὺς δὲν εἶναι μεγάλη»
[i] Robert Browning, Ἡ Ἑλληνικὴ Γλῶσσα. Μεσαιωνικὴ καὶ νέα, μετάφραση Μαρία Ν. Κονομῆ, τέταρτη ἔκδοση, ἐκδ. Παπαδήμας, Ἀθήνα 2004, σέλ. 9-10
