Η παιδεία ως καλλιέργεια πνευματική και αγωγή αφορά όχι μόνο το πνεύμα και την διάνοιά του ανθρώπου αλλά και αυτό το σώμα του. Και αυτό ισχύει, διότι ο άνθρωπος είναι ψυχοσωματική οντότητα, οπότε και έχει ανάγκη την φροντίδα και ανάπτυξη και των δύο του διαστάσεων. Η επίτευξη του παραπάνω στόχου πραγματοποιείται ανάμεσα σε άλλα και με δύο βασικές προϋποθέσεις : τον κόπο και την δημιουργική επαφή με την φύση και τους ρυθμούς της.

Ο κόπος

Το πόσο σημαντικός είναι ο κόπος ο σωματικός για τον άνθρωπο αναδεικνύεται και με μία ιστορία που έρχεται από πολύ παλιά – πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια – από την Κίνα. Κάποτε ο Κινέζος σοφός Ντσουνγκ Ντσι  συζήτησε κάποιο απόγευμα με έναν χωρικό, ο οποίος κατέβαινε για το πότισμα στο πηγάδι και αφού γέμιζε ένα δοχείο νερού ανέβαινε αδειάζοντάς το στα αυλάκια. Ο Ντσι τού είπε :  «υπάρχει ένας τρόπος που μπορείς να ποτίσεις εκατό αυλάκια σε μία μόνο μέρα«.  Ο περιβολάρης γύρισε και τον ρώτησε ποιος είναι ο τρόπος «Να» τού είπε «παίρνεις ένα ξύλινο μοχλό που πίσω είναι βαρύς και μπροστά ελαφρύς· με αυτόν τον τρόπο μπορείς να αντλήσεις το νερό«. Τότε θυμωμένος ο χωρικός απάντησε : «άκουσα τον δάσκαλό μου να λέει πως, όποιος μηχανή χρησιμοποιεί,  κάθε του πράξη μηχανικά την εκτελεί και όποιος τις πράξεις του μηχανικά τις εκτελεί γίνεται μία μηχανική καρδιά. Όποιος όμως στο στήθος μηχανική καρδιά έχει, την αγνή του απλότητα χάνει. Από όποιον δε η απλότητα χάθηκε αυτός είναι αβέβαιος στα σκιρτήματα του πνεύματος, κάτι που δεν ταιριάζει στον αληθινό άνθρωπο. Όχι πως δεν ξέρω αυτά τα πράγματα μα ντρέπομαι να τα χρησιμοποιώ«[1]

    Από τα παραπάνω, αν δεν μπορούμε να τηρήσουμε το γράμμα, μπορούμε κάλλιστα να τηρήσουμε το πνεύμα. Το ζητούμενο είναι να θέσουμε την επαφή με την φύση ως προτεραιότητα για μας και τα παιδιά μας. Αν δεν μπορούμε να καλλιεργήσουμε την φύση,  μπορούμε να περπατάμε μέσα στην φύση, να μάθουμε να την παρατηρούμε, να την ακούμε. Όσο περισσότερο ερχόμαστε σε επαφή μαζί της, τόσο περισσότερο θα ανανεώνονται και οι διανοητικές μας δυνάμεις. Αν τα παραπάνω ισχύουν μία φορά για όλους,  ισχύουν δύο φορές για τα παιδιά και δη τα μικρότερα από αυτά που βρίσκονται πάνω στην κρίσιμη ηλικία της πρωτοδιαμόρφωσης του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς τους.

Η δημιουργική επαφή με την φύση

          Κάποιος Κινέζος σοφός έλεγε ότι ο διανοούμενος πρέπει την μισή του μέρα να την περνά καλλιεργώντας την γη και την υπόλοιπη μισή να την αφιερώνει στην μελέτη και συγγραφή. Η φαινομενικά παράδοξη αυτή πρόταση κρύβει σοφία· η καλλιέργεια της γης μας «γειώνει» στην πραγματική ζωή και μας ελευθερώνει από τον εικονικό κόσμο της τεχνόσφαιρας. Μας οικειώνει με την φύση μας· μας κάνει παρατηρητές και μαθητές του μεγαλείου της· μας διδάσκει την υπομονή και τον σεβασμό στο θαύμα της ζωής· μας οξυγονώνει τον εγκέφαλο και κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Βεβαίως μια τέτοια δραστηριότητα απαιτεί κόπο, σωματικό κυρίως, ο οποίος όμως είναι απαραίτητος και λυτρωτικός, κυρίως για όσους ζούμε σε αστικό περιβάλλον. Ο κόπος που καταβάλλουμε φέρνει αποτέλεσμα, η φύση ανταποκρίνεται, μπορούμε να παρακολουθήσουμε, να παρατηρήσουμε το μυστήριο της ζωής, να βιώσουμε το ρητό τα αγαθά κόποις κτώνται. Πρόκειται για σπουδαίο μάθημα, που το έχουμε ανάγκη όλοι, μικροί και μεγάλοι.

Το παράδειγμα του Αριστοτέλους

   Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους, επιστήμονες και δασκάλους όλων των εποχών, είχε συνειδητοποιήσει την αξία και το μεγαλείο της φύσης. Και την μελέτησε συστηματικά («Περί Ζώων Ιστορίας», «Περί Ζώων Μορίων», «Περί Ζώων Πορείας», «Περί Ζώων Κινήσεως», «Περί Ζώων Γενέσεως», «Περί ουρανού», «Μετεωρολογικά») και δίδασκε σε ειδυλλιακά μέρη.

         Παράδειγμα η ομώνυμη Σχολή του 2 χλμ. περίπου από την σημερινή Νάουσα, στη θέση Ισβόρια. Είναι το μέρος με τα τρεχούμενα νερά και τα βαθύσκιωτα σπήλαια που αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς, όπου ο μεγάλος φιλόσοφος της ελληνικής αρχαιότητας δίδαξε το μεγαλείο της κλασσικής Ελληνικής σκέψης και τα ιδανικά της Πλατωνικής φιλοσοφίας στον γιο του Βασιλέα της Μακεδονίας Φιλίππου Β’, τον Αλέξανδρο και τους άλλους ευπατρίδες της Μακεδονικής Αυλής. Η συνάντηση αυτών των δύο μεγίστων προσωπικοτήτων του αρχαίου κόσμου στο Νυμφαίο της Μίεζας έμελλε να επηρεάσει καθοριστικά το μέλλον της ανθρωπότητας, και ολόκληρου του Δυτικού Πολιτισμού.

Άρση των επιφυλάξεων

          Οι επιφυλάξεις του τύπου «αυτά είναι δύσκολά», «δύσκολη η καθημερινότητα», «έλλειψη χρόνου» δεν αντέχουν σε επίπεδο πραγματικότητας. Ο εγκλωβισμός ο δικός μας και συνακόλουθα των παιδιών μας στην τεχνόσφαιρα, στον εικονικό κόσμο της τεχνολογίας και στους ταχείς ρυθμούς τίποτε το καλό δεν προοιωνίζεται. Το ξέρουμε αυτό και το βιώνουμε. Το οφείλουμε λοιπόν στον εαυτό μας και κυρίως στα παιδιά μας να βγούμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο και να αρχίσουμε τον όμορφο δρόμο της επιστροφής στο σπίτι μας, στον Πολιτισμό μας. Γένοιτο!!!

[1]Γεωργίου Παύλου ΝΟΣΤΟΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ, ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ, Εκδόσεις Δόμος, σ. 28